Ya onun ihtiyacı olan kök hücre sizdeyse?

Bir an için o başkalarının başına gelen hiç istemediğimiz olayın sizin başınıza geldiğini düşünelim. Çocuğunuza lösemi tanısı konuldu ve iyileşmesi için ilik nakli gerekiyor, ne var ki kardeşinin, anne ve babasının doku grupları yapılan testlerde uyumlu çıkmadı. Bu durumda doktorunuz aile içi doku grubu uyumlu olabilecek akrabalarınızı da taradıktan sonra, eğer akraba verici saptanmazsa, Dünya Kök Hücre Bankası ile iletişim halinde çalışan ve ülkemizde 2 adet olan tarama merkezlerine (İstanbul Üniversitesi’nde TRİS ve Ankara Üniversitesi’nde TRAN) akraba dışı tarama için başvuru yapar.

Bu noktada şansınız yaver gidecek midir? Dünya kemik iliği bankası havuzuna 22 milyon civarında gönüllü verici kayıtlıdır. Bunların çoğunu Amerikalı (8 milyon), Alman (5 milyon), İngiliz (850 bin), İtalyan (380 bin) ve Fransız (225 bin) vericiler oluşturmaktadır. Ülkemizden kayıtlı gönüllü verici sayısı ise 38 bindir ve bu sayı yetersizdir. Çocuğunuza uygun doku gruplu verici dünya bankasında aranacak olsa da, kendi toplumumuzdan kişilerin daha fazla olması durumunda benzer doku bulmak çok daha olasıdır. İşte bu nedenlerle Avrupa ülkelerinde akraba dışı nakil oranı %50 iken Türkiye’de sadece %10dur. Yani çocuğunuz yurt dışında yaşayan bir yabancı olsaydı yaşama şansı %50 artacaktı. Şimdi, kalabalık bir meydanda umutsuzca düşündüğünüzü farz edin. Yanınızdan geçen amca, teyze, şu genç çocuk, poşetini taşıyan şu adam… Bizim toplumumuzun kayıtlı olmayan, bu konuda bilgisi dahi olmayan vericileri… Belki şimdi, çocuğunuzun ihtiyacı olan doku grubuna sahip bir birey, ona basitçe hayat verme şansının farkında dahi olmadan yanınızdan geçip gidiyor… Peki, şimdi çeşitli hastanelerde yapılan binlerce doğumu ve çöpe atılan binlerce kordon kanını, onların içerdiği milyonlarca hayat hücresini düşünün… Ama şimdi bu kâbustan uyanma zamanı… Artık kök hücre bağışının, ona ihtiyaç duyan ve zamanla yarışan bir birey için ne kadar önemli olduğunu biliyorsunuz. Şimdi sokaktan geçen insan sizsiniz… Elleri başının arasında bekleyen ise bir anne, bir baba, bir yakın… Yatağında ışıl ışıl gözleriyle yaşam umudu bekleyen çocuk ya da erişkin bir başkası… Verici olmak ve ülkemizdeki bu iki bankadan birine kayıt olmak istiyorsunuz. Ama aklınızda pek çok soru var değil mi? Belki de burada cevapları bulabilirsiniz:

Kimler kök hücre vericisi olabilir?

Bulaşıcı ciddi hastalığı olmayan 18-55 yaş arası sağlıklı herkes olabilir

Kök hücre bağışı öncesi hangi testler ve prosedürler uygulanıyor?

• Aday sağlık kontrolünden geçirilir
• HLA doku grubu tayini damardan alınan kandan yapılır (5 ml bir kan örneğinden)
• Bu testler son derece pahalıdır ancak sağlık sistemimiz tarafından karşılanır, verici ödeme yapmaz
• Akraba dışı doku bankasına kayıt yapılır

Peki, doku bankasındaki kaydınıza uyan bir alıcı var, yani size ihtiyacı olan ve ihtiyacının tam da sizde olduğu bir hasta… Şimdi ne olacak?

• Doku bankası size ulaşır ve halen bağış vermeyi kabul edip etmediğinizi teyit eder
• Yeniden sağlık durumunuza bakılır

Kemik iliği/kök hücrenizi nasıl vereceksiniz?

• Aslında, erişkin bir vericiden daha çok kemik iliği yerine damarlarda dolaşan periferik kandan kök hücre toplanmaktadır. Bunun için vericiye 3 gün süreyle kemik iliğindeki hücreleri harekete geçirip kana çıkmalarını sağlayacak büyüme faktörü verilir. (bu faktörün kansere yatkınlık veya ek probleme neden olduğuna dair yayın yoktur)
• Kana çıkan yüksek miktardaki kök hücre, aynı kan bankalarına bağış yapan vericilerdeki gibi kan bağışı şeklinde toplanabiliyor ve bunun için sadece 2 saat kanınızı alan makineye bağlı kalmanız gerekli.
• Nadiren ameliyathane şartlarında kemik iliğinden iğne ile (ameliyat gibi kesi operasyon dikiş gerekmiyor) uyutularak kemik iliği toplanabiliyor. Sonrasında hastanede yatış gerekmeden taburcu oluyorsunuz.
• Bu uygulamaların yan etkisi ya da size zararı ancak kan bağışçısında olabilecekler kadardır (damar yolunda morluk gibi)
• Ama işte sonunda dünyada sadece sizde olan ve bir iki gün içinde yerine koyacağınız kök hücrelerinizi muhteşem bir torba içinde yaşam kaynağı olarak bağışladınız, tebrik ederiz.

Sonra ne olur?

• Verici isterse bankada kayıtlı kalabilir
• Bir kez bağış sonrası yeniden bağış yapmanın sağlık açısından sakıncası yoktur.
• Bu durum tamamen vericiye kalmıştır.

Vericinin kişisel bilgileri sıkı korunuyor mu?

• Vericinin kişisel bilgilerinin korunması yasal zorunluluktur.
• Bağışçının kimliği, sağlık durumu ve test sonuçları saklı tutulur.

Aslında bir insan hayatını kurtarmak işte bu kadar kolay. Fotoğraflarda, sizlere kök hücre nakli ile hayata tutunmuş 2 hastamızın resimlerini ve Ankara Üniversitesi Akraba Dışı Doku Bankası’nın web sayfasından aldığım bir hastanın vericisine (donörüne ) yazdığı sıcacık mektubu paylaşmak istiyorum. Daha fazla bilgi için TRAN ve TRİS’in web adreslerine başvurabilirsiniz. Sağlıcakla kalmanız, ülkemizdeki kök hücre veri tabanlarına verici olma konusunda toplumca duyarlılığımızın artması dileğiyle…

TRAN:Ankara Üniversitesi Akraba Dışı Doku Bankası: http://www.kokhucrebagisla.com/

TRİS: İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi:

http://www.istanbul.edu.tr/

TürkKök Projesi:

TÜRKÖK projesi Türkiye Kök Hücre Koordinasyon Merkezi (TÜRKÖK) 2008’den beri yürütülmektedir. Amaç allojenik akraba dışı kemik iliği nakli bekleyen hastalar için doku grubu antijeni uygun verici bulmak ve kemik iliği nakil merkezleri arasında koordinasyonu sağlamaktır. Bu kapsamda donör kazanımı, doku tipleme laboratuvarı, kemik iliği bankası yapılanması mevcut. Donör kazanımı Kızılay tarafından yürütülmektedir. Doku tipleme laboratuvarında doku grubu antijenlerien son teknoloji olan Yeni Nesil DNADizileme (Next-Generation Sequencing) teknolojisi ile çalışılmaktadır. Çalışılan veriler TÜRKÖK veri bankası (aslındabir kemik iliği bankası) na gönderilmekte ve hastadan gelen verilerle tarama yapılmaktadır. Tarama sonucunda eşleşme olursa kemik iliği naklinin gerçekleşmesine kadar olan her türlü koordinasyonu da yine TÜRKÖK kemikiliği bankası gerçekleştirecektir. Bu amaçla Türkiye’deki 69 kemik iliği nakil merkezine TÜRKÖK’ün faaliyete geçtiği ve taramaları başlattığı duyuruldu. Nakil merkezlerinden gelen hasta girişleri yapıldı. Şu ana kadar 25.000’in üzerinde gönüllü verici bankaya kaydedilmiş olup, 501 hastanın da girişi yapılarak uygunverici bulmak için taramalar devam etmektedir. Bu şekilde artık Kızılay aracılığıyla da TürkKök verici bankasına başvurabilirsiniz.Sağlıcakla kalmanız, ülkemizdeki kök hücre veri tabanlarına verici olma konusunda toplumca duyarlılığımızın artması dileğiyle…